BYD yatırımı hakkında…
BYD  ile ilgili yatırım anons edilince zaten pazar imzalandı ama cumadan itibaren konuşulmaya başlandı. Ben temkinli yaklaştım çünkü  bildiğim ve gördüğüm kadarıyla Çinli otomotiv firmalarının Çin hükümetinden özellikle  özel imtiyazlar aldığını dolayısıyla da çok iyi fiyatlara pazarlara girdiğini biliyoruz.  Bu da haksız rekabeti oluşturuyor. O yüzden de Türkiye haklı olarak bunu engellemek açısından, Çin'in bu şekilde pazara girmesini engellemek açısından bir vergi uygulamasına gitti. Çinli firmalar ne yapıyorlar? Avrupa'ya girmek istiyorlar. Şimdi Avrupa'ya girerken bir ayak olarak Türkiye'yi kullanabilirler veya Doğu Avrupa'da bir ülke seçebilirler; Bulgaristan olur Romanya olur.
 
BYD ve TOGG ilişkisi…
Anons ettiler sonra pil şirketi de devreye girdi. Onlar bir kere olaya ikili bakıyorlar şu anda yani “Macaristan cepte, Türkiye'ye de bakalım”. O yüzden dediler ki bunlar “Türkiye'de bir pozisyon alalım ama fabrika kurunca kadar da mal satalım”. Ben ona karşıyım yani Çinliler sözlerini tutmaz değiller, tutarlar evet ama esner. 2026’ya kadar fabrika kuruluşu vesaire bunlar olur, olmaz. Zaten o kadar büyük bir yatırım rakamsal olarak mümkün değil yani Macaristan'da yatırılan rakam 500 milyon Dolar civarında, zannediyorum  200.000 araç üretilecek yani Türkiye ile karşılaştırdığımızda bir kere rakam abartılı bir rakam. Çalışan sayısı da abartılı yani istihdam anlamında, o kadar çalışan da mümkün değil. Ama olsun, bunlar PR faaliyetidir. Yapılsın. Türkiye'ye de  PR olarak bir can suyuydu bu, parasal olarak değil ama PR cansuyu. Ama bunlar Türkiye'nin önünü açacak şeyler değil yani. Şu olmak zorunda, TOGG’a bir çözüm bulmak zorundalar. Şu anda TOGG’u komple kitlediler. TOGG’un mutlaka ve mutlaka çok hızlı bir şekilde organize edilmesi ve bir Çinli’yle ortaklığın gerçekleşmesi gerekiyor. Marka bizimdir, siyasi bir projedir. Dolayısıyla siyasi olduğu için oy verenlerin aldığı, oy vermeyenlerin almadığı ve satışların da bu anlamda düşük olduğu bir durumla karşı karşıyayız.
 
TOGG siyasi bir proje…
Oy vermeyenlerin gelir düzeyi oy verenlerin gelir düzeyinden daha yüksek olduğu için  daha çok satış olabilecekken olmadı. Bu bedel de ödendi çünkü siyasi bir proje, yani siyasi bir proje olmasaydı şu anda TOGG’la ilgilenilirdi. Şu anda TOGG’la ilgilenen yok, TOGG’a binen bir bakan yok.  Ama işte TOGG’un tasarımının başında  Murat Günak var. 10X modeli tamamıyla  yani Pininfarina’nın ilk tasarımıdır, 2016 tasarımıdır. Bu arada tasarım da eskidi şu anda, 8 yıla çıktı. Yani bu sene belki ama gelecek sene 2025'te o tasarım satmaz. Orada ya çok büyük bir makyaj gerekiyor ya da modelin değişmesi gerekiyor.
 
 
Devlet hem TOGG’u destekleyip hem de BYD'yi mi destekliyor?
Devlet bir karar verdi, dedi ki: “TOGG miadını tamamladı siyasi anlamda. Siyasi anlamda BYD bizim için daha önemli PR yapacağı için.” Dolayısıyla bu PR TOGG’un PR’ını bastırdı ve TOGG’u ölüme terk ettiler. Şu anda TOGG bence ölüme terk edilmiş bir şirkettir yani içerisi de aynı hislere sahiptir.
 
Cherry ve MG yatırımları hakkında…
MG’yi de duydum. MG’'nin distribütörü de Doğan Gru olduğu için çok da güçlü. Ben MG de kullandım ve inanılmaz memnun kaldım, hem arabadan memnun kaldım hem şirketten inanılmaz derecede memnun kaldım. Voltify da bana kiraladı, onlar da çok iyi bir firma. Onun dışında birkaç tane daha Çinli firma var, Skywell de konuşuluyor. Fakat onlar için Türkiye pazarı çok ufak bir pazar yani hepsi için çok ufak bir pazar. Ama benim görüşüm eğer BYD’nin elde ettikleri onları da cezbederse… Aslında bu  tamamıyla bir gümrük vergisinden kaçma projesi, onlar da aynı şeyi yapacaklar. Ama ben diyorum ki TOGG’un fabrikasını çok acil satalım, biz TOGG’da kiracı olalım. Hatta ve hatta kiracı da değil biz TOGG’u Cherry’ye ürettirelim. Ben Cherry diyorum, herhangi bir firma da olabilir. “Fabrika senindir, satıyorum ama TOGG’u da üreteceksin. Bize yılda şu kadar üretmen gerekiyor. Biz Ar-Ge yapacağız. Bütün fikri hakları, tasarım, tescil, patenti bizde kalacak ve TOGG bir Türk markası olarak devam edecek. Bizim adımıza sen fason olarak üreteceksin.” Bu kadar. Bizim kurtuluş reçetemiz bu, onun dışında TOGG gerçekten yok olur gider.
 
BYD’nin arka kapıdan dolaşması gibi sebeplerden dolayı mı?
Sadece o da değil. TOGG iyi bir araba diyoruz evet ama eksikleri var. Mesela içi çok güzel bir araba, hakikaten çok iyi bir araba ama eksikleri var. Ne bileyim ısı pompası yok mesela. Bazı önemli eksiklikleri var. Tamam sıkıntı olduğu zaman hemen müdahale ediyorlar, orada bir şey yok ama adet de çok az. Böyle büyük adetlere çıktığınızda onun ne olacağını bilemiyorum. Bir sürü showroom'lar kiralandı. Şu anda TOGG o kadar çok para yakıyor ki para kazanmadığı gibi zarar da çok büyüyor. Onlar tabii ki özel şirket olduğu için kimse paylaşmaz verilerini. Ben Turkcell'in niye ortak olduğunu anlıyorum ve biliyorum da aslında Turkcell'in mali rakamlarına baktığımız zaman eğer orası bir katılımsa katılım olarak görebiliriz. Zarar kar nedir, sermaye artırımı yapıldı mı yapılmadı mı onlara bakmak lazım ama bence full zarar.
 
 
Türkiye’deki otomotivcilerden BYD’nin bu yatırımından ve bu avantajlarından kimler rahatsız olmuştur sizce? Ya da rahatsız olan var mıdır? TOGG mesela rahatsız olmuş mudur?
TOGG’un ölüm fermanı yani elektrikli üretimden sonra TOGG’un ölüm fermanı. BYD biraz itti TOGG’u devirmek için, TOGG zaten devrilmek üzere. BYD hibrit de getireceğini söylüyor, onları tam olarak bilmiyoruz. İçten yanmalı çok ucuz modelleri var, BYD’nin L7’si var mı bilmiyorum ama yani en ufak modelleri de var. O anlamda şarj istasyonlarının sayılarının da artması gerekiyor. Elektrik zammı yeni olduğu için belki böyle ama ben bir hesap yaptım -bende Tesla var- Tesla ortalama 170 ile 200 watt saat bölü kilometre arasında gidiyor. Dışarıda yani DC şarjda kilometresi 2 liraya geliyor yani sitede şarj ettiğimizde de kilometresi 1.2 liraya geliyor. Normal içten yanmalı motorlarda 100 km’de yakılan litreye baktığımızda 4.2-4.5 civarında. Yani bir Peugeot 508 ile Tesla uzun yolda aynı yakıyor. Şu anda İzmir İstanbul arasında 9.95 yani. Tabii ki yani İstanbul İzmir arasında gidip de AC 22 kW'lık şarjla şarj etmezsiniz, 75 kW'lık pili ancak 4 saatte şarj eder. Doğal olarak siz de gidip en hızlısından şarj edersiniz. Mesela TOGG’un şarj istasyonları var. Bizde Tesla olduğu için Tesla bizim için çok kolay, biz çekiyoruz takıyoruz ve  hiç uğraşmaya bile gerek yok. Ama o da sadece Akhisar'da var karşılıklı olarak, otoyol üzerinde super charger başka yerde yok. TOGG’un elektrik şarj istasyonu fiyatları çok ucuz, çok kâr etmeyelim demişler orada. Güzel bir strateji. Ben genelde TOGG’da şarj ediyorum Akhisar'da super charger’a girmiyorsam TOGG’unkini kullanıyorum şarj etmek için.
 
Peki TOGG’un dışında sizce kimler rahatsız olmuştur?
Hepsi rahatsız olmuştur. Biz bundan 10 yıl öncesine gidelim, 2010'a gidelim. O zaman BYD’yi Boyner getirmişti ve BYD’nin distribütörü olmuştu 2010 yılında. O zaman BYD’nin içini gördüğümde “bu mu ya araba” falan demiştim. Gözünüzü kapatıp binin, onun bir Çin arabası olduğunu anlamazsınız.
 
Türkiye'deki otomobil fiyatları…
Rezalet. Satın alınabilir durumda değil, artık bundan sonra otomobil satın almak bir lüks. Zaten bundan sonra olacağı size söyleyeyim, paylaşım. Ama Tag gibi değil.
 
 
 
Şimdi hem TOGG'u hem BYD’yi  konuştuk. Sizce TOGG artık sona doğru yaklaşıyor mu? BYD mesela TOGG'u alabilir mi sizce?
BYD ile yapılan anlaşmada TOGG'un olmadığını düşünüyorum, bu yüzden Manisa da gündeme geldi. Bence başka bir Çinli almalı, onu zaten başta da söyledim.

Türkiye Otomotiv Pazarı Artık 1 Milyon Adedin Altına Düşmez!